خبرگزاری رویترز در گزارشی به نقل از شش منبع ایرانی، مقام‌های منطقه‌ای، دیپلمات‌ها و نیروهایی در ارتش سودان که نخواستند نامشان فاش شود، اعلام کرده که جمهوری اسلامی ایران شماری از هواپیماهای بدون سرنشین (پهپاد) ساخت خود از مدل‌های "مهاجر" و "ابابیل" را در اختیار ارتش سودان گذاشته است.
مقامات گروه شبه نظامی "نیروهای پشتیبانی سریع" در سودان که با ارتش این کشور به رهبری عبدالفتاح برهان در جنگ به سر می‌برند، نیز در گفتگو با رویترز مدعی شدند که ارتش سودان از پهپادهای ایرانی علیه آنها استفاده کرده‌است.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
اگرچه یکی از مقامات ارشد ارتش سودان این ادعا را رد کرده و جمهوری‌اسلامی نیز سکوت اختیار کرده، اما شش بار پرواز ثبت شده یک بویینگ ۲۰۰ــ۷۴۷ باری متعلق به شرکت فارس‌ایر قشم در حد فاصل زمانی دسامبر ۲۰۲۳ تا ژانویه ۲۰۲۴، احتمال صحت گزارش رویترز را تقویت می‌کند.
پیشتر نیز در ۱۳ اسفند ۱۴۰۲ روزنامه وال اسریت ژورنال به نقل از احمد حسن محمد، مشاور اطلاعاتی فرمانده ارتش سودان، مدعی شد که جمهوری اسلامی در ماه‌های گذشته پهپادهای رزمی در اختیار ارتش سودان قرار داده است تا در جنگ داخلی با گروه شورشی نیروهای پشتیبانی سریع به کار گیرد.
نگاه جمهوری اسلامی به سودان؛ از دوران البشیر تا امروز
روابط دولت‌های ایران و سودان که در اواخر حکمرانی عمر البشیر سرد شده و بعد از انقلاب ناکام این کشور عملا قطع شده بود، از ماه اگوست ۲۰۲۳ شروع شد. از آن مقطع به بعد دو کشور سعی کرده‌اند روابط را گسترش بدهند. منتها سودان با چرخش زیاد در سیاست خارجی و عادی سازی روابط با اسرائیل در سال ۱۳۹۹ و همچنین تلاش برای دریافت کمک از آمریکا، اختلاف نظرهای بزرگی در سیاست خارجی با جمهوری اسلامی دارد.
در گزارش وال استریت ژورنال نیز ادعایی مطرح شده بود که جمهوری اسلامی در ازای دریافت اجازه تاسیس پایگاه دریایی، یک ناو جنگی با قابلیت حمل هلی‌کوپتر را در اختیار خارطوم قرار دهد. طبق این گزارش مقامات سودان به خاطر احاطه جمهوری اسلامی بر مسیر تردد کشتی‌های اسرائیلی و نگرانی از حساس شدن اسرائیل و آمریکا از پذیرش این پیشنهاد سر باز زده‌اند.
بیشتر بخوانید: سودان پیشنهاد ایران برای ساخت پایگاه در دریای سرخ را رد کرد
در سال‌های دور در زمان حکمرانی عمر البشیر برخی از رسانه‌های اسرائیلی مدعی حضور نیروهای نظامی ایرانی در سودان شده بودند. اما الان سمت گیری جمهوری‌اسلامی به نفع دولت سودان، آنها را در مسیری متضاد با روسیه قرار داده است که گروه شبه نظامی "واگنر" نقش مهمی در اموزش و تجهیز "نیروهای پشتیبانی سریع" ایفا کرده‌است.
بیشتر بخوانید: نقش احتمالی سرویس اطلاعاتی اوکراین در حمله به واگنر در سودان
البته با توجه به فقدان ثبات در خط مشی و روحیه دمدمی مزاجی محمد حمدان دقلو معروف به "حمیدتی"، فرمانده شبه نظامیان "نیروهای پشتیبانی سریع"، بعید نیست که جمهوری اسلامی بتواند با آنها نیز توافقاتی داشته و یا در نقش میانجی برای ترک مخاصمه و آتش‌بس ظاهر شود.
پایه اصلی سیاست جمهوری اسلامی در سودان مشابه دیگر بخش‌های قاره آفریقا مبتنی بر اهداف ایدئولوژیک است تا در صورت امکان با ایجاد شبکه نیروهای همسو و پیمان‌های سیاسی، آن کشورها را یا به جغرافیای "مقاومت" الحاق شوند، یا از ظرفیت‌های آنها در این مسیر بهره برداری شود.
علاوه بر برقراری روابط راهبردی و نظامی و ایجاد شبکه‌ای از نیروهای شیعه همسو و وفادار مانند نیجریه، گسترش مناسبات اقتصادی و سرمایه‌گذاری، جستجوی راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها و جلب شراکت تجاری از شمال آفریقا تا آفریقای زیر صحرا و جنوب این قاره و تا دماغه امید نیک، نیز مورد نظر بلوک قدرت است. سفر ابراهیم رئیسی به سه کشور زیمباوه، اوگاندا و کنیا در ماه جولای سال گذشته میلادی در این خصوص روشنگر است.
اما حجم پایین روابط تجاری و سیاسی با کشورهای آفریقایی در ایران بعد از انقلاب، تردید ایجاد می‌کند که سیاست آفریقایی جمهوری اسلامی نتایج ملموسی حداقل در کوتاه مدت به بار بیاورد.
تلاش جمهوری اسلامی برای جذب سودان به "محور مقاومت" و فرجام نامشخص آن
سودان با توجه به حضور قدرتمند جریان‌های اسلامگرا در گذشته، مورد توجه ویژه نهاد ولایت‌فقیه برای تبدیل این کشور به محلی برای اعمال فشار به اسرائیل و گسترش حلقه آتش پیرامونی آن است. منتهی سیاست جدید دولت سودان در ادامه روابط سیاسی و اقتصادی با اسرائیل و همچنین مناسبات حسنه با غرب موانع جدی در برابر اهداف جمهوری اسلامی هستند. همچنین ایجاد روابط نظامی بین سودان و اسرائیل می‌تواند برنامه‌های جمهوری اسلامی را به هم بزند.
اما اگر ارتش سودان در سیاست فعلی‌اش تجدیدنظر کند و به سمت روسیه و چین برود، آنگاه راه برای حضور نظامی جمهوری اسلامی در سودان در چارچوب همکاری‌ها و شرط کمک‌های مالی و تجاری باز می‌شود. ولی با توجه به قدرت مالی به مراتب بالاتر آمریکا و اروپا کار جمهوری اسلامی در جلب نظر سودان در ازای تامین مالی دشوار است. تا کنون دولت آمریکا توجه خاصی به سودان نکرده و از چهل میلیارد دلار کمک در نظر گرفته شده به کشورهای آفریقایی، سهمی برای آن در نظر گرفته است.
به نظر می‌رسد بعد از نافرجامی انقلاب و در گرفتن جنگ داخلی، سودان به نقطه فراموش شده جهان تبدیل شده و همین مسئله باعث شده تا جمهوری اسلامی به فکر بهره‌برداری سیاسی و راهبردی بیفتد.
ولی نگرانی از گسترش حمایت تسلیحاتی جمهوری اسلامی می‌تواند معادلات را تغییر دهد؛ بخصوص اگر دلیل اصلی دریافت پهپاد از ایران از ناحیه سودان به دلیل تنگنای مالی و قیمت ارزان سلاح‌های ایرانی باشد.
به هر حال آنچه مشخص است دور جدیدی از تلاش جمهوری اسلامی برای بازیابی موقعیت گذشته در سودان و آزمون امکان الحاق آن به "محور مقاومت" شروع شده که به نوبه خود تنش با غرب و اسرائیل را افزایش می‌دهد. فرجام این تلاش مشخص نیست و داوری در خصوص آن نیازمند گذشت زمان است.
* مطالب منتشر شده در صفحه "دیدگاه" الزاما بازتاب‌دهنده نظر دویچه‌وله فارسی نیست.